آرتروز گردن یا اسپوندیلوز گردنی یکی از شایع‌ترین مشکلات اسکلتی و عضلانی در میان افراد میانسال و سالمند است. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که مفاصل و مهره‌های گردن دچار ساییدگی یا تخریب تدریجی شوند. شاید فکر کنید آرتروز فقط مخصوص زانو یا کمر است، اما واقعیت این است که گردن نیز به دلیل تحرک زیاد و تحمل وزن سر، بسیار مستعد این عارضه است.
در جهان امروز که بیشتر افراد ساعت‌های طولانی را پشت میز، رایانه یا گوشی موبایل می‌گذرانند، آرتروز گردن به یکی از مشکلات شایع زندگی مدرن تبدیل شده است. گردن درد مزمن، خشکی صبحگاهی، احساس گیجی یا حتی سوزن‌سوزن شدن دست‌ها از جمله نشانه‌هایی است که می‌تواند به آرتروز گردن مربوط باشد.
آرتروز گردن در واقع نوعی فرسایش در مفاصل و دیسک‌های بین مهره‌ای گردن است که معمولاً با افزایش سن رخ می‌دهد. غضروف بین مهره‌ها که نقش ضربه‌گیر را دارد، به مرور زمان نازک و خشک می‌شود. در نتیجه، استخوان‌ها به هم نزدیک‌تر شده و ممکن است زوائد استخوانی (استئوفیت) ایجاد شود.
این تغییرات باعث درد، سفتی و در برخی موارد فشار بر ریشه‌های عصبی می‌شود که می‌تواند منجر به علائمی مثل بی‌حسی یا ضعف در دست‌ها و شانه‌ها گردد. آرتروز گردن معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند و اگر در مراحل اولیه درمان نشود، می‌تواند حرکات گردن را محدود کند.
نکته جالب اینجاست که بسیاری از افراد دچار آرتروز گردن ممکن است سال‌ها هیچ علامتی احساس نکنند تا زمانی که تغییرات ساختاری جدی رخ دهد. این همان چیزی است که اهمیت غربالگری و توجه به علائم اولیه را دوچندان می‌کند.
چرا باید آرتروز گردن را جدی گرفت؟
ممکن است فکر کنید گردن درد موقتی است و با کمی استراحت برطرف می‌شود، اما در مواردی، این درد نشانه‌ی آغاز یک بیماری مزمن یعنی آرتروز گردن است. اگر به موقع اقدام نکنید، آرتروز می‌تواند باعث کاهش دامنه حرکتی گردن، درد مداوم، سردردهای پشت‌سری و حتی اختلالات عصبی شود.
در مراحل پیشرفته، ممکن است فشاری که بر نخاع وارد می‌شود باعث مشکلاتی در تعادل، حرکات دست و پا یا حتی بی‌اختیاری ادرار گردد. به همین دلیل، آرتروز گردن فقط یک ناراحتی ساده نیست؛ بلکه می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
همچنین در افراد جوان‌تر که زمان زیادی را صرف استفاده از موبایل و لپ‌تاپ می‌کنند، نوعی آرتروز زودرس گردن دیده می‌شود که ناشی از خم شدن مداوم سر به سمت پایین است. بنابراین، آرتروز گردن را باید جدی گرفت، زیرا با تغییرات سبک زندگی می‌توان از پیشرفت یا بروز آن جلوگیری کرد.
دلایل و عوامل خطر
افزایش سن و فرسودگی مفاصل
مهم‌ترین عامل در بروز آرتروز گردن افزایش سن است. با گذشت زمان، غضروف‌های بین مهره‌ای خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و توانایی جذب شوک کاهش می‌یابد. استخوان‌ها به هم نزدیک‌تر می‌شوند و زوائد استخوانی تشکیل می‌گردد.
مطالعات نشان داده‌اند که بیش از ۸۵٪ افراد بالای ۶۰ سال درجاتی از آرتروز گردن دارند، حتی اگر علائم آشکاری نداشته باشند. فرایند پیری اجتناب‌ناپذیر است، اما با مراقبت‌های مناسب می‌توان اثرات آن را کاهش داد.
استفاده از بالش‌های مناسب، حفظ وضعیت صحیح بدن و انجام تمرینات کششی منظم می‌تواند روند فرسودگی مفاصل را کندتر کند.
سبک زندگی نادرست و تأثیر آن بر گردن
یکی از مهم‌ترین دلایل بروز آرتروز گردن در افراد جوان، سبک زندگی مدرن و کم‌تحرک است. نشستن طولانی‌مدت پشت میز، استفاده مداوم از تلفن همراه با خم شدن سر به پایین (پدیده Text Neck)، خوابیدن در وضعیت نامناسب و استرس از عوامل مهمی هستند که بر سلامت گردن تأثیر منفی دارند.
وقتی ساعت‌ها در یک وضعیت ثابت قرار می‌گیریم، عضلات گردن ضعیف می‌شوند و فشار بیشتری به مهره‌ها وارد می‌شود. این فشار مداوم در طول زمان به ساییدگی مفاصل و دیسک‌ها منجر می‌گردد.
ورزش منظم، اصلاح وضعیت بدن و استفاده از صندلی ارگونومیک از اقدامات ساده ولی مؤثری هستند که می‌توانند از آرتروز پیشگیری کنند.
آسیب‌های فیزیکی و نقش ژنتیک
ضربه‌ها و آسیب‌های فیزیکی گردن، به‌ویژه در تصادفات رانندگی (مانند آسیب شلاقی یا Whiplash)، می‌توانند ساختار مهره‌ها را تغییر دهند و خطر بروز آرتروز را افزایش دهند.
از سوی دیگر، تحقیقات نشان داده‌اند که ژنتیک نیز در بروز آرتروز گردن نقش مهمی دارد. اگر یکی از اعضای خانواده‌تان دچار این بیماری باشد، احتمال ابتلای شما بیشتر است.
عوامل دیگری مانند چاقی، شغل‌های سنگین، استرس مزمن و حتی مشکلات هورمونی نیز در تشدید این بیماری دخیل هستند.
علائم آرتروز گردن
شناخت علائم آرتروز گردن می‌تواند کلید تشخیص زودهنگام و درمان مؤثر باشد. بسیاری از افراد درد گردن را نادیده می‌گیرند تا زمانی که علائم شدیدتر مانند بی‌حسی یا سرگیجه ظاهر شود. اما اگر بدانید به دنبال چه نشانه‌هایی باشید، می‌توانید خیلی زودتر اقدام کنید و از پیشرفت بیماری جلوگیری نمایید.
درد و خشکی گردن
شایع‌ترین علامت آرتروز گردن، درد و خشکی در ناحیه گردن است. این درد معمولاً در صبح‌ها یا پس از نشستن طولانی‌مدت شدیدتر می‌شود. گاهی اوقات با چرخاندن یا خم کردن گردن، صدایی شبیه کلیک یا تق تق شنیده می‌شود که ناشی از ساییدگی مفاصل است. درد ممکن است از گردن به شانه‌ها، پشت سر یا حتی بازوها و انگشتان نیز منتشر شود. در مواردی، فرد احساس می‌کند گردنش “قفل” شده و نمی‌تواند آن را آزادانه حرکت دهد. در مراحل پیشرفته، این درد ممکن است به طور مداوم حضور داشته باشد و تنها با استراحت یا دارو کاهش یابد. برای کاهش این علامت، فیزیوتراپی، تمرینات کششی سبک و استفاده از کمپرس گرم یا سرد معمولاً مؤثر است. در برخی بیماران نیز پزشک از گردنبند طبی موقت استفاده می‌کند تا فشار از روی مهره‌ها برداشته شود.
علائم عصبی و بی‌حسی دست ها
وقتی آرتروز گردن پیشرفت می‌کند، زوائد استخوانی می‌توانند به ریشه‌های عصبی فشار وارد کنند. این فشار باعث بی‌حسی، گزگز یا ضعف در دست‌ها و انگشتان می‌شود. گاهی اوقات فرد در گرفتن اجسام دچار مشکل می‌شود یا احساس سوزش در بازو دارد. در برخی موارد، درد از ناحیه گردن تا پایین بازو و انگشتان منتشر می‌شود که نشانه‌ی درگیری عصب گردنی است. حتی ممکن است در حالت نشستن طولانی‌مدت یا هنگام خواب، علائم بدتر شوند. اگر این علائم نادیده گرفته شوند، ممکن است آسیب عصبی دائمی رخ دهد. بنابراین مراجعه سریع به پزشک و انجام آزمایش‌های تشخیصی مثل MRI بسیار حیاتی است.
سردردها و سرگیجه ناشی از آرتروز
یکی از علائم نادیده گرفته‌شده آرتروز گردن، سردردهای مکرر پشت‌سری و سرگیجه است. علت این سردردها معمولاً تنش عضلانی یا کاهش جریان خون در ناحیه گردن است. فشار بر اعصاب گردنی می‌تواند تعادل را مختل کرده و احساس سرگیجه ایجاد کند. در برخی بیماران، هنگام چرخاندن گردن یا تغییر وضعیت بدن، احساس سبکی سر یا تاری دید به وجود می‌آید. این وضعیت معمولاً به دلیل اختلال در عملکرد عصب‌ها یا جریان خون مهره‌ای است. درمان این نوع سردرد معمولاً شامل ماساژ درمانی، تمرینات آرام‌سازی، و در مواردی داروهای ضد التهاب است. مصرف کافی آب و اجتناب از نگه داشتن سر در یک حالت برای مدت طولانی نیز در کاهش این علائم مؤثر است.
درمان آرتروز گردن
درمان آرتروز گردن معمولاً ترکیبی از روش‌های دارویی، فیزیوتراپی و تغییر سبک زندگی است. هدف از درمان، کاهش درد، بهبود حرکت و جلوگیری از پیشرفت بیماری است.
درمان‌های غیر دارویی (فیزیوتراپی، ماساژ، یوگا)
فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در درمان آرتروز گردن دارد. تمرینات کششی و تقویتی به افزایش انعطاف‌پذیری عضلات گردن کمک می‌کنند و فشار را از روی مفاصل برمی‌دارند. ماساژ درمانی نیز با افزایش جریان خون و کاهش تنش عضلانی، درد را کاهش می‌دهد. متخصصان ما در کلینیک فیزیوتراپی پارسیان در مشهد خدمات تخصصی فیزیوتراپی را برای مشکلات و بیماریهای ستون فقرات ارائه می دهند.
برخی از بیماران از یوگا یا حرکات کششی ملایم بهره‌مند می‌شوند، اما باید زیر نظر متخصص انجام شود تا حرکات اشتباه باعث آسیب نشود.
همچنین استفاده از کمپرس گرم و سرد به طور متناوب می‌تواند التهاب را کاهش داده و عضلات را آرام کند.
در مواردی، اصلاح وضعیت بدن در هنگام کار یا خواب می‌تواند نقش مهمی در بهبود علائم داشته باشد. برای مثال، استفاده از بالش‌های ارتوپدی و حفظ حالت طبیعی ستون فقرات بسیار مؤثر است.
داروها و تزریقات ضد التهاب
پزشکان معمولاً از داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن، دیکلوفناک یا ناپروکسن برای کاهش درد استفاده می‌کنند. در صورت شدت درد، ممکن است داروهای قوی‌تر یا تزریق کورتون در ناحیه مفصل تجویز شود. در برخی بیماران، تزریق‌های موضعی می‌تواند درد را برای هفته‌ها یا ماه‌ها تسکین دهد.
علاوه بر داروهای ضد التهاب، مکمل‌هایی مانند گلوکوزامین و کندرویتین به بازسازی غضروف‌ها کمک می‌کنند. البته مصرف هرگونه دارو باید با مشورت پزشک انجام شود تا از عوارض جانبی جلوگیری گردد.
جراحی در موارد شدید
در موارد نادر و پیشرفته، وقتی درمان‌های غیر جراحی مؤثر نباشند و فشار بر نخاع یا اعصاب زیاد شود، پزشک ممکن است جراحی را توصیه کند. انواع جراحی شامل برداشتن زوائد استخوانی، تثبیت مهره‌ها، یا جایگزینی دیسک گردنی است. این روش‌ها معمولاً پس از ارزیابی دقیق تصویربرداری و نظر چند متخصص انجام می‌شوند. جراحی می‌تواند درد و بی‌حسی را به طور چشمگیری کاهش دهد، اما دوران نقاهت نیازمند مراقبت‌های خاص و فیزیوتراپی پس از عمل است.
